Ο Πορτογάλος σκιτσογράφος, Βάσκο Γκαργκάλο, ήταν χτες και σήμερα στα έδρανα του ακροατηρίου για να παρακολουθήσει δύο ιστορικές στιγμές της δίκης της Χρυσής Αυγής, τις απολογίες του πυρηνάρχη της Νίκαιας, Γιώργου Πατέλη, και του κατηγορούμενου για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, Γιώργου Ρουπακιά. Με την πένα του αποτύπωσε στιγμιότυπα της δίκης, αλλά και τα συναισθήματά του από την παρουσία του στον Κορυδαλλό και το Εφετείο.
Ο Βάσκο Γκαργκάλο και άλλοι τέσσερις ξένοι σκιτσογράφοι, από το Ιράν, την Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, βρέθηκαν στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τη δίκη της Χρυσής Αυγής, έπειτα από πρόσκληση της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «HumanRights360». Ο Βάσκο παρακολούθησε τις απολογίες Πατέλη και Ρουπακιά, ενώ οι άλλοι τέσσερις συνάδελφοί του βρέθηκαν σε προηγούμενες δικάσιμους.
Ο Βάσκο δουλεύει επαγγελματικά ως σκιτσογράφος τα τελευταία έξι χρόνια, και συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά της χώρας του και αλλού,, ενώ έχει αποσπάσει πλήθος διακρίσεων για τη δουλειά του. Εμπνέεται τα σχέδιά του, όπως λέει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, από την πολιτική, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το προσφυγικό και τα περιβαλλοντικά ζητήματα. «Ως άνθρωπος είμαι κατά της αδικίας και αυτό προσπαθώ να το περάσω στη δουλειά μου, μέσα από τα σχέδιά μου», μας λέει. Τα σκίτσα που δημιούργησε, ωστόσο, κατά τη διάρκεια της δίκης της Χρυσής Αυγής, εξηγεί ότι είναι διαφορετικά από τα υπόλοιπα. «Τα σχέδιά μου αποτελούν μια ερμηνεία της δίκης, μια μνήμη γραφιστική από τη στιγμή της δίκης, από αυτά που είδα και με ενέπνευσαν», παρατηρεί και συμπληρώνει ότι η παρουσία του εκεί «ήταν μια καινούρια, μοναδική εμπειρία, να μπω στη δικαστική αίθουσα και να σχεδιάσω».
Ανάμεσα στα ασπρόμαυρα σχέδιά του ένα σπασμένο από αντιφασίστες αγγείο, το μικρόφωνο του Παύλου Φύσσα σημαδεμένο από τη σβάστικα, αλλά και στιγμές της δίκης που θα μείνουν ως ιστορικά ντοκουμέντα, όπως η απολογία Ρουπακιά. Σημειώνεται ότι οι φωτογράφοι δεν επιτρέπεται να αποτυπώσουν τα πρόσωπα των κατηγορουμένων, οπότε τα σχέδια του Βάσκο θα μείνουν ως παρακαταθήκη.
Ποια είναι, όμως, τα συναισθήματα που του προκάλεσε η δίκη, ρωτάμε τον Πορτογάλο σκιτσογράφο. «Υπήρξε μια μεγάλη αδικία, κυρίως για τον Παύλο Φύσσα που σκοτώθηκε. Είμαστε ελεύθεροι να εκφράζουμε αυτά που νιώθουμε χωρίς φόβο μέσα από την τέχνη, τη μουσική, τη γραφή», απαντά και προσθέτει: «Η δίκη είναι μια τραγική κωμωδία, λόγω των όσων ισχυρίζονται οι κατηγορούμενοι, ότι δεν θυμούνται τα γεγονότα ή ότι τα όπλα που χρησιμοποιούσαν ήταν ψεύτικα».
Επιστρέφοντας πίσω στην Πορτογαλία ο Βάσκο θα μεταφέρει το μήνυμα «ότι ο φασισμός είναι ζωντανός. Δεν μπορούμε να είμαστε αφηρημένοι με αυτές τις οργανώσεις νομίζοντας ότι δεν είναι κάτι σοβαρό, γιατί από τη μια στιγμή στην άλλη μπορούν να γίνουν πολύ επικίνδυνες. Η αύξηση του φασισμού στην Ευρώπη είναι πολύ ανησυχητικό φαινόμενο».
Η πρόσκληση των πέντε διεθνούς φήμης σκιτσογράφων στην Αθήνα έγινε στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης της καμπάνιας που έχει ξεκινήσει η οργάνωση «HumanRights360» με τίτλο «Βαλ’τους Χ – Ο μαύρος χάρτης της Αθήνας», την οποία υλοποιεί από κοινού με το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Ανάμεσα στους σκιτσογράφους που μετακλήθηκαν ήταν και ο Ιρανός πρόσφυγας, Κιανούς Ραμεζάνι, ο οποίος σήμερα ζει στη Γαλλία. Ο Κιανούς ασχολείται με το σκίτσο από το 1992, όταν ζούσε στην πατρίδα του. «Από τότε είχα στόχο να είμαι ανεξάρτητος καρτουνίστας σε μια χώρα με ισλαμική δικτατορία που χρησιμοποιεί τους σκιτσογράφους για τη δική της προπαγάνδα», θυμάται μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Όντας για πολλά χρόνια «στη μαύρη λίστα» και αφού βίωσε απειλές από το καθεστώς, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του το 2009 και εγκαταστάθηκε στη Γαλλία, όπου συνεργάζεται με γαλλικά μέσα ενημέρωσης. Το 2015 ίδρυσε το διεθνή οργανισμό «United Sketches» για να αναδείξει την ελευθερία της έκφρασης και τους σκιτσογράφους που ζουν εξόριστοι.
Ο ίδιος στα σκίτσα του επιλέγει να σχολιάσει κοινωνικά ζητήματα. Όπως υπογραμμίζει χαρακτηριστικά, «προκαλώ την κοινωνία για να τους υπενθυμίσω να ενεργούν και μερικές φορές να αντιδρούν. Βάζω τον ακτιβισμό σε κάθε γραμμή ή πίξελ των έργων τέχνης μου. Η κύρια πρόθεσή μου είναι να υπενθυμίζω την αξία της ελευθερίας έκφρασης ως θεμελιώδες δικαίωμα για τα ανθρώπινα όντα. Η ελευθερία έκφρασης είναι το κύριο κίνητρό μου για δημιουργία και είναι παρούσα όταν σχεδιάζω».
Του ζητάμε να σχολιάσει τη δίκη της Χρυσής Αυγής. «Εντόπισα τόσες ομοιότητες μεταξύ των όσων είδα και του Ιράν, στην αλαζονεία πολλών κακοποιών που απολάμβαναν την ασφάλεια και την εξουσία τους, παρά το γεγονός ότι κατηγορήθηκαν για μια δολοφονία», λέει. Την ίδια ώρα είδε, όπως προσθέτει, «ίσως μία από τις ισχυρότερες γυναίκες στον πλανήτη, τη μητέρα του δολοφονημένου Έλληνα ράπερ, Παύλου Φύσσα. Είναι το σύμβολο της αντίστασης και της δύναμης».
Ο Κιανούς καταλήγει υπογραμμίζοντας ότι «είναι ευθύνη όλων μας να δίνουμε μεγαλύτερη προβολή σε αυτή την υπόθεση, καθώς η Χρυσή Αυγή είναι μια εγκληματική νεοναζιστική ομάδα, η οποία δυστυχώς είναι επίσημο κόμμα με παρουσία στις εκλογές. Το μήνυμά μου είναι να δείξω το άσχημο πρόσωπό της και να την εμποδίσω από κάθε έδρα και παρουσία στην Ευρώπη. Αυτός ο πλανήτης δεν πρέπει ποτέ να ανέχεται αυτούς τους εγκληματίες».
Η καμπάνια «Βαλ’τους Χ – Ο μαύρος χάρτης της Αθήνας» σχεδιάστηκε με σκοπό να αναδείξει την αφανή εγκληματικότητα που συνδέεται με τις ρατσιστικές επιθέσεις στο δημόσιο χώρο. Στην πρώτη φάση της, 25 σκιτσογράφοι σχεδίασαν και παρουσίασαν στιγμιότυπα σημαντικών ρατσιστικών επιθέσεων που έγιναν στην Αθήνα.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ελένη Τάκου, υποδιευθύντρια της οργάνωσης, «η απήχηση της πρώτης φάσης σε ένα κόσμο όχι αυτονόητα ενημερωμένο, που είχε απόσταση από αυτή την επικαιρότητα, μας οδήγησε στην απόφαση να συνεχίσουμε την καμπάνια». Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης που υλοποιείται τώρα οι Έλληνες καλλιτέχνες θα δημιουργήσουν σκίτσα για άλλες 50 ρατσιστικές επιθέσεις, αυτή τη φορά όχι μόνο για την Αθήνα, αλλά και για επιθέσεις που έγιναν στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, το Βόλο και τα νησιά, «με σκοπό να φτιάξουμε πλέον τον Μαύρο Χάρτη της Ελλάδας», όπως τονίζει η κ. Τάκου. Στη δεύτερη αυτή φάση εντάσσεται και η πρόσκληση πέντε διεθνών καλλιτεχνών και περίπου δέκα Ελλήνων να παρακολουθήσουν τη δίκη και να εμπνευστούν από αυτήν. Τα σκίτσα τους θα παρουσιαστούν σε έκθεση και δίγλωσση έκδοση (στα ελληνικά και αγγλικά), που θα παρουσιαστεί μέχρι το τέλος του χρόνου, πριν βγει η απόφαση της δίκης.
*Στη φωτό απεικονίζεται το πρώτο σκίτσο που δημιούργησε ο Κιανούς Ραμεζάνι μετά την παρακολούθηση της δίκης και το οποίο παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ
